یوکیا آمانو: نظارت و راستی آزمایی در ایران سالها ادامه خواهد داشت

متن بیانیه یوکیا آمانو در شصتمین جلسه کنفرانس عمومی آژانس بین المللی انرژی اتمی در سال 2016 میلادی به این شرح است:

خرسندم از اینکه به همه شرکت کنندگان در شصتمین کنفرانس عمومی آژانس بین المللی انرژی اتمی خوشامد می‌گویم. 

این نقطه عطف مهمی در تاریخ ما است و آژانس در شش دهه گذشته، دستاوردهای بسیاری داشته است. 

با فراهم کردن دانش و فناوری هسته‌ای برای افزایش رفاه و کامیابی بشر، ما تغییر واقعی در زندگی میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا ایجاد کردیم. 

همچنین از طریق کارمان برای اطمینان از اینکه مواد هسته ای کماکان برای مصارف صلح آمیز استفاده خواهد شد، کمکِ بی‌نظیری به صلح و امنیت بین المللی کردیم. 

آژانس در سال 2005 میلادی با جایزه صلح نوبل که به شکل مشترک به آژانس و سلفِ من، دکتر محمد البرادعی اعطاء شد، توجه ویژه‌ای دریافت کرد.

به همه پیشینیان خودم به خاطر نقش عظیم آنها در شکل دهی به سازمانی که امروز افتخار خدمتگزاری در آن را داریم، ادای احترام می‌کنم. 

یکی از حوزه‌های مهم فعالیتِ‌ آژانس بین المللی انرژی اتمی از همان ابتدا، جلوگیری از گسترش تسلیحات هسته‌ای از طریق نظارت بر تأسیسات و مواد هسته ای‌ بوده است. 

در طول سالیان، ما به برخی از مهم‌ترین مسائل در دستور کارِ بین المللی رسیدگی کردیم که اینها شامل راستی‌آزمایی در عراق، ایران و کره شمالی می‌شود. 

امروز، پادمان‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی در صد و هشتاد و یک کشور اجرا می‌شود که در صد و هفتاد و سه تا از آنها نیز «توافق جامع پادمان‌ها» اعمال می‌شود. به عنوان مدیر کل، من کشورها را به اجرای پروتکل الحاقی، ابزار قدرتمند راستی‌آزمایی که زمینه دسترسی بیشتر آژانس به اطلاعات و اماکن را فراهم می‌کند، تشویق می‌کنم. شمار کشورهایی که پروتکل‌های الحاقی در آنها اجرا می‌شود، از نود و سه کشور در سال 2009 میلادی افزایش یافته و امروز به 128 رسیده است. 

آژانس از سال 2003 میلادی به بعد کوشید برنامه هسته‌ای ایران را راستی آزمایی کند. ما نیز مرتباً درباره اجرا شدن توافق پادمان ایران با آژانس و همچنین اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل از سوی ایران، گزارش دادیم. پارسال نیز ارزیابی واقع بینانه و شفافی از فعالیت‌های هسته‌ای گذشته ایران، ارائه کردیم. 

کار آژانس برای هموار کردن مسیرِ دستیابی به گشایش دیپلماتیک که پارسال به شکل «برنامه جامع اقدام مشترک» حاصل شد، ضروری بود. 

ما اکنون سرگرم راستی آزمایی و نظارت بر اجرای تعهدات مرتبطِ هسته‌ای ایران در چارچوب توافق هستیم. 

این واقعیت را که آژانس در این مسئله بسیار پیچیده از اعتماد همه شش طرف (مذاکرات) برخوردار بود، مرهون حرفه‌ای‌گری، واقع‌گرایی و بی‌طرفی بازرسان خود هستیم. 

شصت سال اخیر نشان داد که دانش و فناوری هسته‌ای در حمایت از توسعه پایدار، نقش اساسی دارد. اگر فقط بخواهم یک نمونه را مثال بزنم، افزایش دسترسی به درمان مؤثر سرطان در کشورهای در حال توسعه، برای کشورهای عضو (آژانس)، آژانس و شخصاً برای خودم جزو مهم ترین اولویت ها بوده است. ما از طریق «برنامه اقدام برای درمان سرطان»  PACT و سایر فعالیت‌ها به کشورها کمک می‌کنیم تا برنامه‌های جامع کنترل سرطان را تدوین کنند. 

در سالهای اخیر، پیشرفت های واقعی، بویژه در آفریقا حاصل شده است. مراکز تخصصی جدید سرطان تأسیس شده است. متخصصان پرتو درمانی و فیزیکدانان حوزه پزشکی نیز بعد از گذراندن آموزش‌های فشرده در خارج با حمایت آژانس، اکنون به کشورهایشان باز می‌گردند. با وجود این، هنوز نیازهای بسیاری وجود دارد و آژانس کماکان روی مهارکردن  سرطان به عنوان مسئله اولویت‌دار تمرکز خواهد کرد.

سرطان، فقط یکی از حوزه‌های متعددی است که آژانس بین المللی انرژی اتمی در آن به دستیابی به اهداف توسعه پایدار کمک می‌کند. 

ما همچنین به کشورها کمک می‌کنیم تا به اهداف مرتبط با فقر و گرسنگی، آب پاک، انرژی پاک و ارزان و تغییرات آب و هوایی نایل شوند. همه اینها حوزه‌هایی است که دانش و فناوری هسته‌ای می‌تواند سهم بسزایی در آنها داشته باشد. 

واحد مشترک فائو/ آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز تاکنون بیش از سه هزار و دویست گونه جدید غذایی مانند گندم و برنج را با استفاده تکنیک‌های هسته‌ای تولید کرده است. این کار نیز امنیت غذایی در جهان را افزایش داده است. 

ما به ریشه کن شدن طاعون گاوی که بیماری دام است، کمک کردیم. طاعون گاوی، بعد از آبله، دومین بیماری عفونی است که در سطح دنیا ریشه کن شده است. 

ما کمک کردیم انرژی هسته‌ای در دسترس کشورهای علاقه‌مند به استفاده از آن قرار گیرد و به افزایش امنیت و ایمنی هسته‌ای در سراسر دنیا نیز کمک کردیم. 

در همه این حوزه‌ها، ظرفیت سازی از اهمیت حیاتی برخوردار است. 

از سال 1958 میلادی تاکنون، بیش از چهل و هشت هزار دانشمند و مهندس از طریق برنامه همکاری فنی آژانس بین المللی انرژی اتمی، مقام دستیاری و بازدید‌کننده علمی را هم در آزمایشگاه‌های آژانس و هم در تأسیسات شرکای ما در سراسر دنیا احراز کرده اند. بسیاری از این دانشمندان و مهندسان بعداً در ظرفیت‌سازی برای دانش هسته‌ای داخل کشورهایشان، نقش مهمی ایفاء کردند. 

فعالیت‌های آژانس باید از طریق تأمین بودجه کافی حمایت شود. طرح «کاربردهای صلح آمیز» که در سال 2010 میلادی به عنوان سازوکارِ مکمل برای «صندوق همکاری فنی آژانس» راه اندازی شد، در تأمین منابع (مالی) بیشتر، بسیار مؤثر واقع شده است. با خرسندی باید به شما اطلاع دهم که مجموع بودجه (تأمین شده توسط) کابردهای صلح آمیز تا به امروز از رقم صد میلیون یورو فراتر رفته است. از همه کشورهایی که ما را در اجرای مأموریت «اتم‌ها برای صلح و توسعه» کمک و مساعدت کردند، قدردانی می‌کنم. 

زمانی که نخستین بار مدیر کل شدم، اعلام کردم که انرژی هسته‌ای نباید در انحصار کشورهای توسعه یافته باشد و کشورهای در حال توسعه نیز باید بتوانند از آن استفاده کنند. انرژی هسته‌ای می‌تواند به کاهش گازهای گلخانه‌ای و افزایش امنیت انرژی کمک شایانی کند و همزمان، انرژی را در مقادیر زیاد و فزاینده لازم برای توسعه فراهم کند. امروز، سی کشور در حال توسعه به فکر آغاز استفاده از انرژی هسته‌ای هستند. نخستین راکتور از چهار راکتورِ هسته‌ای ما در امارات عربی متحده نیز قرار است در سال 2017 میلادی راه اندازی شود. اگر کشورها انرژی هسته ای را انتخاب کنند، ما فعالانه در هر قدم از این سفر آنها را حمایت خواهیم کرد تا آنها بتوانند از این انرژی به شکل امن، ایمن و پایدار استفاده کنند. 

آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای،  هماهنگی واکنش بین المللی به جدی‌ترین حوادث در نیروگاه های هسته ای را مانند سال 1986 میلادی در چرنوبیل و سال 2011 میلادی در (نیروگاه) فوکوشیما دائیچی را بر عهده داشته است. 

پارسال، گزارشم را درباره حادثه فوکوشیما دائیچی به همراه پنج جلد (گزارش) فنی منتشر کردم. در سالهای آینده از این گزارش به عنوان سند مرجع مهم استفاده خواهد شد. 

ما تصمیم داریم در آینده به مسائلی نظیر ایمنی منابع پرتوزا مورد استفاده در صنایع، خدمات بهداشت و درمان و سایر کاربردهای غیرِ نیروگاهی، بیشتر توجه کنیم. 

ما هرگز نمی‌توانیم ایمنی هسته‌ای را دستکم بگیریم و لازم است فرهنگ سختگیرانه ایمنی در همه جا حفظ شود. 

آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای به عنوان سکوی جهانی برای تقویت امنیت هسته‌ای شناخته می‌شود. کشورها نیز برای اینکه ریسکِ افتادن مواد هسته‌ای و دیگر مواد پرتوزا به دست تروریست‌ها را به حداقل برسانند، به شکل فزاینده از ما کمک می‌گیرند. ما هزاران نفر از افسران پلیس و مرزبانان را در حوزه امنیت هسته‌ای آموزش داده ایم، هزاران دستگاه تشخیص پرتو فراهم و به کشورها کمک کردیم نقاط ضعف امنیتی را در تأسیسات خود برطرف کنند. 

در سال 2013 میلادی، ما نخستین کنفرانس بین المللی در زمینه امنیت هسته‌ای را در سطح وزرا برگزار کردیم که همه کشورهای عضو (آژانس) می‌توانستند در آن شرکت کنند. همایش بعدی در سطح وزرا، ماه دسامبر برگزار خواهد شد. من نیز از همه کشورها را به داشتن نماینده در سطح وزیر تشویق می‌کنم. 

ما سخت کوشیدیم کشورها را تشویق کنیم به اصلاحیه کنوانسیون حفاظت فیزیکی از مواد هسته‌ای CPPNM پایبند باشند. این، یکی از ابزارهای مهم امنیت‌ هسته‌ای است که با گذشت یازده سال از زمان تصویب، سرانجام در ماه مه امسال اجرا شد.

 اجرای کنوانسیون اصلاح شده به کاهش حملات تروریستی با مواد هسته‌ای که می‌تواند پیامدهای فاجعه بار داشته باشد، کمک خواهد کرد. 

عضویت در آژانس بین المللی انرژی اتمی رو به افزایش است. 

من به سه کشور آنتیگوا و باربودا، باربادوس و ترکمنستان که در دوازده ماه اخیر به ما ملحق شدند، خوشامد می‌گویم. با ورود آنها، تعداد اعضای ما به 168 کشور می‌رسد. همچنین از درخواست عضویتِ «سنت لوسیا»، «سنت وینسنت و گرنادین‌ها» و جمهوری اسلامی گامبیا که در دستور کار کنفرانس عمومی قرار دارند، استقبال می‌کنم. این رشد ادامه دار نشان می‌دهد آژانس بین المللی انرژی اتمی، سازمانی است که نتیجه می‌گیرد. 

آژانس در سالهای اخیر پیوسته خود را با نیازهای متغیرِ کشورهای عضو سازگار کرده است. به رغم شرایط دشوار اقتصادی، ما سرمایه‌گذاری برای آینده را ادامه دادیم. 

ما دو آزمایشگاه بسیار پیشرفته جدید پادمان ها در «سیبرسدورف»Seibersdorf را با همین بودجه تکمیل کردیم.  

ما همچنین طرحی برای مدرن کردن آزمایشگاه های کاربردهای هسته‌ای آژانس موسوم به ReNuAL آغاز کردیم و احداث و ساختمان جدید در «سیبرسدورف» نیز آغاز شده است. 

احداث «بانک اورانیوم کم غنی شده» آژانس در قزاقستان نیز آغاز شده است. این، به کشورها اطمینان می‌دهد که در صورت برهم خوردن ترتیبات کنونی برای تحویل سوخت هسته‌ای، قادر به تهیه سوخت خواهند بود. 

مدیریتِ منطقی، کلیدِ موفقیت های آژانس در سالهای اخیر بوده است. 

به عنوان سازمان فنی که با فناوری پیشرفته هسته‌ای سر و کار دارد، ما (در آژانس) ما به مسائلِ اغلب حساس در دستور کار خود با واقع گرایی و به دور از جانبداری رسیدگی کردیم. 

ما توانایی خود را برای مدیریت موفقِ طرح های پرهزینه مانند مدرن‌سازی آزمایشگاه های پادمان و راه اندازی بانک اورانیوم کم غنی شده طبق برنامه، نشان دادیم. ما فوراً به بحران هایی مانند ابولا و زیکا واکنش نشان دادیم. ما همچنین معیارهای بالا در صداقت را حفظ کردیم و تعداد زنان را در سمت‌های بالا به میزان چشمگیری افزایش دادیم؛ البته در این حوزه باید کارهای بیشتری صورت گیرد. 

ما می‌توانیم به دستاوردهای خود ببالیم، اما هنوز با چالش‌های بزرگ روبرو هستیم. راستی آزمایی و نظارت در ایران تازه آغاز شده است و تا سالیان متمادی در آینده ادامه خواهد داشت. 

برنامه هسته‌ای کره شمالی که امسال دو آزمایش هسته‌ای دیگر انجام داد، هنوز مایه نگرانی جدی است و تهدیدی برای صلح و امنیت در منطقه شمال شرق آسیا و فراتر از آن به شمار می‌رود. آژانس، کماکان  برای از سرگیری راستی‌آزمایی در کره شمالی، به محض اینکه تحولات سیاسی امکان آن را فراهم کند، آماده است. 

کشورهای عضو (آژانس) به شکل فزایند‌ه‌ای برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار، اهداف در زمینه انرژی و دیگر حوزه های مهم از آژانس کمک می‌گیرند. به کار ما در این حوزه آنگونه که باید توجه نمی‌شود. 

کشورهای عضو از ما می‌خواهند کمک بیشتری در زمینه امنیت و ایمنی هسته‌ای کنیم. آنها همچنین از ما انتظار دارند که منابع مالی محدود خود را مدبرانه و با حداکثر تأثیرگذاری، مدیریت کنیم. 

ضروری است که در سالهای پیش رو، عزم ایجاد شده در همه حوزه‌های کاری خود را حفظ کنیم. اگر کشورهای عضو دوباره به عنوان مدیر کل آژانس مرا شایسته اعتماد خود بدانند، مایه مباهات من خواهد بود که استمرار ضروری (در حوزه‌های کاری) را ایجاد کنم. من به رئیس هیأت (شورای حکام) اعلام کردم که برای یک دوره دیگر خدمتگزاری آماده هستم. 

به عنوان مدیر کل آژانس، تمرکز من بر دستیابی به نتایج ملموس، تصمیم گیری به موقع، پاسخگویی به نیازهای کشورهای عضو و مدیریت منطقی خواهد بود. 

اجازه دهید در پایان از همه کشورهای عضو آژانس بین المللی انرژی اتمی به علت حمایت فعالانه از کار ما و حمایت از شخص من، تشکر کنم. تعامل کامل کشورهای عضو، یکی از کلیدهای موفقیت آژانس است. 

از اتریش، به عنوان یک کشور میزبانِ الگو، بسیار تشکر می‌کنم. قدردانی عمیق خود را به همه کارکنان فعلی و گذشته آژانس، به علت سختکوشی و تعهدشان ابراز می‌کنم.