اقدامات فرهنگی انجام شده در حوزه مصرف دخانیات

چکیده نشست پژوهشی:

- از یک میلیارد و چهارصد میلیون نفر سیگاری  جهان  84درصد در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند.

- در صورت ادامه روند فعلی کشورهای ایران، مصر، پاکستان تا 40 سال آینده بیشترین میزان مصرف را خواهند داشت.

-90 درصد سرطان ریه ( 80درصد  در زنان و 20 درصد مردان) 90درصد مرگ ومیر تنفسی  از سیگار است.

 - کیوسک‌های  مطبوعاتی  در افزایش مصرف  سیگار نقش دارند.

-  فعالیت های فرهنگی و آموزشی برای کاهش مصرف ،  بیش از اعمال قانون تاثیرگذار می باشد.

- تقویت سیستم کامل نظارتی بر پاکت سیگار و متن های هشدار دهنده  همراه با تصاویر فجیع ارائه شود.

پژوهش خبری صدا وسیما:مصرف سیگار از زمان ورود به ایران و شیوع آرام آن در کشور بیش از یک قرن می گذرد. این ماده افیونی روز به روز گسترش یافته، که هم اکنون پر مصرف ترین ماده دخانی محسوب می شود. این ماده به ظاهر بی خطر و فراگیر در حال حاضر به عنوان یکی از عوامل مهم تهدیدکننده سلامت جامعه، روند نگران کننده ای را طی می­ کند، آسیب ها و پیامدهای ناشی از مصرف سیگار، بسیار جدی و بعضاً جبران ناپذیر هستند و اغلب سیگاری ها با اینکه از مضرات سیگار با خبرند، ولی از روی عادت و به بهانه کسب آرامش و رفع خستگی، اقدام به مصرف این ماده خطرناک می­ کنند و سلامت جسم و جان خود را به خطر می اندازند. در حال حاضر مصوبات و قوانین موجود مرتبط با کنترل دخانیات از ضمانت اجرایی لازم برخوردار نبوده که در پاره ای ازموارد ناشی از عدم آگاهی یا عدم اعتقاد به قوانین فوق می باشد. ضمناً کشـور فاقـد قـانون جـامعی برای کنترل همه جانبه دخانیات می باشد. درحالیکه  برخی کشورها با زمان بندی و برنامه های خاص همچون افزایش مالیات و جرایم سعی در کاهش  مصرف کردند. این اعمال قانون و برخورد سخت اگر همراه شیوه نرم همچون افزایش آگاهی ها و آموزش و به عبارت دیگر کار فرهنگی همراه نباشد یا نتیجه نخواهد داشت و یا بسیار کند و کمرنگ خواهد بود. 

  اپیدمی مصرف دخانیات در جهان و ایران

جهان

ـ در حال حاضر یک میلیارد و چهارصد میلیون نفر از جمعیت جهان سیگاری هستند.

ـ 84درصد از افراد سیگاری در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. 

ایران

ـ حدود 8 میلیون نفر مصرف‌کننده مواد دخانی در کشور هستند. البته برخی تا   10 میلیون نفر هم تخمین زده‌اند.

ـ مصرف دخانیات در روستا15/ 44 و در شهر 13/ 62درصد است و بالاترین شیوع مصرف سیگار در استان‌های مرکزی- آذربایجان غربی - قزوین- و البرز گزارش شده است ( بالای 30درصد مردان ).

- بالاترین میزان مصرف دخانیات روزانه در استان‌های جنوبی کشور بوشهر - هرمزگان - سیستان و بلوچستان و فارس گزارش شده است.

- بالاترین میزان مصرف دخانیات روزانه در گروه سنی54- 45 سال گزارش شده است (حدود 17درصد) . همچنین  سن مصرف سیگار در کشور به  13 سال کاهش یافت.

ـ در صورت عدم برنامه‌ریزی و پیشگیری لازم در مهار اپیدمی دخانیات، کشورهای ایران، مصر، پاکستان تا 40 سال آینده

ـ بیشترین میزان مصرف دخانیات را خواهند داشت.

 ـ مرگ و میر سیگار بیش از HIV است.

ـ 90درصد سرطان ریه ( 80درصد  در زنان و 20 درصد مردان) 90درصد مرگ ومیر تنفسی  از سیگار است. 

 اقدامات کاهش مصرف وزارت بهداشت

در کشور علی رغم اینکه برخی قوانین همچون ممنوعیت مصرف سیگار در اماکن عمومی و ممنوعیت فروش آن در نزدیکی مراکز آموزشی داریم اما این قوانین به علل مختلف همچون نداشتن ضمانت اجرایی و یا نبود انگیزه اعمال قانون توسط متولیان امر تاکنون نتوانسته تاثیری بر کاهش مصرف مواد دخانی داشته باشد. کارشناسان معتقدند اولا برای کنترل مواد دخانی کار فرهنگی و آموزشی باید انجام شود. در این میان  صداوسیما و وزارت ارشاد و کلیه دستگاه‌های فرهنگی و آموزشی نقش کلیدی دارند.

به میمنت اجرای طرح تحول سلامت در حوزه بهداشت، الان فعالیت‌ها کاهش و کنترل محصولات دخانی در قالب مراکز مشاوره در قالب نظام شبکه­‌ای تعریف شده. یعنی هر جا مرکز بهداشتی و درمانی داشته باشیم  برای دخانیات هم مسئولیت دارند. خوب این مسئولیت از طرف مرکز سلامت به عنوان دبیرخانه ستاد این فعالیتها را انجام می‌دهد:

اقدامات فرهنگی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت در خصوص مضرات مصرف محصولات دخانی

_  اجرای کمپین ملی «قلیان‌ها راگلدان کنیم» در خرداد ماه 1395 تاکنون برای حمایت‌طلبی و فرهنگ سازی کاهش مصرف قلیان در جامعه .

_ برگزاری روز جهانی و هفته ملی بدون دخانیات با موضوع «  قلیان سمی برای سلامت خانواده » (10- 4 خرداد همه ساله در دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور)

_ تهیه بسته‌های اطلاع‌رسانی با محوریت ایام هفته بدون دخانیات  و موضوع قلیان وتوزیع درکشور و رسانه‌های عمومی

_ چاپ پوستر، بنر و تراکت در خصوص روز جهانی بدون دخانیات و اطلاع رسانی به عموم همه ساله در دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور و نصب آنها در اماکن و مراکز پرتردد

_ اجرای ممنوعیت کامل استعمال مواد دخانی به ویژه قلیان در اماکن عمومی در 30 دانشگاه علوم پزشکی کشور.

_‌  راه‌اندازی کمپین محله عاری از دخانیات در بین دانش‌آموزان

_ راه‌اندازی کمپین هفته ملی بدون دخانیات

_ راه‌اندازی کمپین نه به دخانیات از ابتدای سال 1396

_ تدوین بسته آموزشی خود مراقبتی برای عموم نسبت به مضرات استعمال دخانیات

_  الزام به نصب تابلو‌های هشدار دهنده در اماکن عمومی

_ ممنوعیت عرضه قلیان در سایر صنوف از جمله سفره‌خانه‌های سنتی

_ بکارگیری سفیران سلامت در ارتقا سطح آگاهی جامعه و فرهنگ‌سازی نسبت به مضرات دخانیات در مدارس کشور

_ کشف مواد روان گردان در قلیان از قبیل گراس و حشیش در مراکز عرضه و اطلاع‌رسانی به عموم جامعه [1]

راهکار کاهش مصرف:

- اعلام آمار و ارقام مصرف و تبعات آن به مردم

-  باکمک رسانه – قباحت قلیان را برگردانیم به سنت ما.

- برگردانده توتون قدیمی و سنتی که فقط نیکوتین داشت و مواد مضره فعلی را نداشت[2]

- ممنوعیت عرضه سیگار در اطراف مدارس ،  دانش اموزان در سنین نوجوان در شعاع 100 تا 200 متر کل پول تو جیبی را مصرف میکند از نظر روانی با چیزی که مواجه میشود تهیه میکند حال آن مواد غذایی باشد یا محصولات مضر و دخانی باشد. برای همین منطقه ممنوعه بگذاریم.

- با همکاری : انجمن مبارزه با دخانیات – تهیه کلیپ- تیزر و فیلم و سریال و گزارش و مستند[3]

- افزایش مالیات

- افزایش قیمت سیگار

- تقویت سیستم کامل نظارتی بر هر پاکت سیگار ،  سامانه نظارتی بصورت کامل راه‌اندازی شود و صندوق های اصناف نیز به شبکه وصل شود.

- پاکت سیگار یک نواخت سازی شود بدون رنگارنگ . همراه با تصاویر فجیع

-تهیه گزارش، مستند ، فیلم و سریال و انتشار محتواهای آموزشی و هشدار دهنده در برنامه ها جنگ محور و گفتگو محور 

سخن آخر

علی رغم مضرات فراوان سیگار و دیگر مواد دخانی، ما شاهد افزایش روزافزون مصرف سیگار در کشور هستیم. در این خصوص کارشناسان پیش بینی کردند اگر جلوی پیشرفت مصرف گرفته نشود تا 40 سال آینده ایران همراه با دو کشور دیگر، پرمصرف ترین کشور سیگاری جهان خواهد بود. برای کاهش مصرف علاوه بر اینکه نیاز به قانون و نظارت شدید داریم کارهای آموزشی و فرهنگی باید در راس کارها باشد. به عبارت دیگر اعمال قانون، نظارت و کارهای فرهنگی همزمان انجام گردد که در این میان رسانه ها به خصوص صدا و سیما و مراکز و سازمانهای فرهنگی به خصوص وزارت ارشاد نقش بسزایی دارند.

پژوهش خبری // پژوهشگر: سید قاسم سیدآقایی

-----------------------------------------

[1]- فرهادی ، محسن ، معاون مدیرکل مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی

[2] - همان

[3] - رمزی ، علی اصغر، رئیس مرکز برنامه ریزی و نظارت بر دخانیات کشور- وزارت صنعت ، معدن و تجارت