روز جمهوری اسلامی و مردم سالاري ديني

پژوهش خبری صدا وسیما:تاریخ ایران مملو از حوادث و رویدادهایی است که بیانگر ویژگی‌های منحصر به فرد ایرانیان در عرصۀ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی می­ باشند. خصوصیاتی که بیانگر مقاومت و پایداری در برابر شداید، ایستادگی در برابر استبداد و استعمار، اعتراض بر مستکبران و دیکتاتورها و خلق حماسه ­هایي جهت رسیدن به آزادی و آزادگی می­باشند. مردم ایران در طول تاریخ با هدف حفظ دین و فرهنگ، پیوند بین دین و سیاست، رفع استبداد و تثبیت آزادی‌های دینی، سیاسی و ... به آفرینش رویدادها همت گماشته ­اند. دوازدهم فروردین 1358 از جمله این رویدادها است.

پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357 نویدبخش آزادی، احیا و باز تولید آموزه ­های سیاسی و اجتماعی، اسلامی، مقابله با استعمارگران و مستبدان بود. در جهت تحقق چنین اهدافی ضروری بود که هر چه سریعتر نوع نظام سیاسی مطلوب مردم مشخص شود. به همین دلیل در کمتر از دو ماه اولین انتخابات در ایران بعد از پيروزي انقلاب اسلامی برگزار شد، و با توجه به این که اين انتخابات برای تعیین بنیادها و شاکله ­های کشور بود، از اهمیت خاصی برخوردار گرديد. به همین دلیل با سیاست‌های تفرقه افکنانه و توطئه ­های دشمنان از انقلاب مواجه شد. اما مردم با مشارکت گسترده خود و با رأی قاطع 2/ 98 درصدی به جمهوری اسلامی نشان دادند که مدافع دخالت دین در عرصه سیاست هستند. به طور کلی این روز مظهر آزادگی، آزاداندیشی، روز برائت از نظام ­های مادی و غربی، افول جایگاه مکاتب و نظریه ­های غیردینی، استقلال‌خواهی، دین‌خواهی و اسلام‌خواهي مردم ايران مي‌باشد.

اهمیت روز جمهوری اسلامی

دوازدهم فروردین از ابعاد و زوایای گوناگون، از اهمیت خاصی برخوردار می­باشد، که برخی از این ابعاد عبارتند از:

ـ نقش مردم در سرنوشت نظام

ـ بیانگر بنیادها و شاکله ­های نظام جمهوري اسلامي (چنانکه قانون اساسي بر مبنای جمهوری اسلامی تدوین گردید)

ـ اعتماد راسخ ملت به نقش دین در زندگی اجتماعی و سیاسی آنان؛ احیاء اصول و ارزش‌های حیات‌بخش اسلام

ـ هویت‌بخشی به مردم ایران

ـ انسجام و وحدت بین اقشار مختلف مردم

ـ تحقق جمهوریت در اسلامیت

ـ افزایش جایگاه ایران و نظام جمهوري اسلامي در سطح جهانی

ـ تثبیت انقلاب و نظام جمهوري اسلامي

ـ آشکار شدن چهره مخالفان و دشمنان داخلی انقلاب اسلامی

ـ مشارکت و رقابت سیاسی واقعی و آزادانه مردم

ـ عینیت یافتن مردم‌سالاری دینی

ـ «نه» به نظام­ های سیاسی غیردینی

ـ بيانگر افول سکولاریسم در جهان

ـ دینداری و اسلام‌گرایی مردم ایران

ـ خلق یک گفتمان دینی و سیاسی نوین

جمهوریت و اسلامیت

  پیش از برگزاری انتخابات، نزاع­ های فکری و سیاسی مختلفی بر نوع انتخاب نظام صورت گرفت. با این توضیح که برخی بر این اعتقاد بودند که اسلامیت با جمهوریت هم خوانی ندارد و به طور کلی دین نباید در عرصة سیاست و عمومی دخالت کند، چرا که دین یک امر شخصی می ­باشد و اسلام با دموکراسی، آزادی، توسعه سیاسی و ... همخوانی ندارد. بنابراین این دو تفاوت ماهوی و جوهری با یکدیگر دارند. ولی مدافعان جمهوری اسلامی معتقد بودند که آموزه ­های اسلامی در عرصة سیاست جایگاه رفیعی دارد و اسلام با دموکراسی، جامعه مدنی و ... همخوانی دارد و حتی اجرای برخی احکام و شعائر اسلام منوط به تشکیل یک دولت دینی می­باشد.

مفهوم جمهوری در عصر کنونی بیانگر شکل حکومت و نه ماهیت آن می­باشد. در واقع جمهوری توانایی ترکیب با بسیاری از رژیم ­ها و دولت‌ها را دارد. در تعریف جمهوری می­توان گفت که به رژیمی که در آن رؤسای کشور به‌خصوص قوه مجریه یک فرد یا افرادی انتخابی باشند، اصطلاحاً جمهوری گفته می­شود. به عبارت دیگر نقش مردم در تعیین افراد بسیار مهم است.

به‌طور کلی رژیم جمهور دارای خصوصیات ذیل می ­باشد:

ـ انتخابی بودن رؤسا و مسؤلین عالي رتبه

ـ محدود بودن افراد انتخابی، موروثی نبودن ریاست حکومت

ـ مسئولیت و پاسخگو بودن رئیس دولت در برابر مردم

در نظام جمهوری اسلامی همه شرایط و خصوصیات جمهوری رعایت شد. یعنی اینکه مسئولین عالی رتبه کشور به صورت مستقیم و غیرمستقیم از سوی مردم انتخاب می­شوند و در برابر مردم پاسخگو هستند و محدود به قانون و ارزش‌های اسلامی (شرع) هستند.

با ارائه سازوکارهایی پیشنهاد شد، همه مسئولین تحت نظارت یک نهاد یا نهادهایی باشند. به طور کلی در تبیین جمهوری اسلامی باید گفت که این دو با یکدیگر توافق و سازگاری دارند. حضرت امام خمینی(ره) پیش از پيروزي انقلاب تأکید کرده بودند که «ما خواهان استقرار یک جمهوری اسلامی هستیم و آن حکومتی است متکی به آرای عمومی، شکل نهایی حکومت با توجه به شرایط و مقتضیات کنونی جامعه ما توسط خود مردم تعیین خواهد شد». البته امام جمهوری را مقید به قانون اسلام می­ کنند. (صحیفه نور، جلد 3، ص 145) و همچنین مقام معظم رهبری معتقدند که «منافاتی بین منبعث بودن یک نظام از اسلام و متکی بودن یک نظام به آراء مردم نیست. اسلام چارچوب عالی است که قوانین نظام را مشخص می­کند. در عین حال رأی مردم در این چارچوب مورد قبول است.» (روزنامه جمهوری اسلامی ایران، 11/ 1/ 1364) به هر حال جمهوری اسلامی یک شیوه­ای نوین در نظام مدیریتی جهان محسوب می­شود. نظامی که بدون هرگونه سابقه تاریخی و با ایجاد سازگاری بین اسلام و دموکراسی بوجود آمد و به همین دلیل باعث تعجب متفکران و کارشناسان سیاسی گردید. چرا که تحقق نظام مردم‌سالاری دینی به معنای شکست و افول سکولاریسم در جهان محسوب می­شد.

معنا و عناصر جمهوریت و اسلامیت در قانون اساسي تبلور عینی یافته است. اسلامیت روح و محتوای قانون اساسي را شکل می­دهد و جمهوریت عناصر و نهادهای بیرونی و به‌طور کلی جلوه بیرونی قانون اساسي می ­باشد. در نظام مردم‌سالاری دینی و قانون اساسي ضمن پذیرش و احترام به آموزه ­های اسلامی به‌عنوان ساختار کلی نظام، به آزادی‌های سیاسی، حقوقی و اجتماعی مردم اهميت داده شده است. چرا که قانون اساسي با الهام و الگوگیری از نوع نظام سیاسی تدوین گردیده است. و اولین اصل قانون اساسي بیانگر نوع نظام یعنی "جمهوری اسلامی" مي‌باشد. در مجموع عناصر و ویژگی‌های نظام مردم‌سالاری دینی در تمامی اصول قانون اساسي در کنار یکدیگر به گونه ­ای مستقیم یا غیرمستقیم همچون حاکمیت خداوند، ولایت فقیه، رأی مردم، نظارت مردم، پاسخگویی مردم، امر به معروف و نهی از منکر، رفراندوم و ... وجود دارد.

پژوهش خبری //