موقوفه البرز، میراثی ماندگار برای جامعه علمی ایران

به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ،بنیاد فرهنگی البرز به همت مرحوم حسینعلی البرز، مردی خیراندیش و نیك‌سیرت، تأسیس و وقف شد. این بنیاد طی بیش از نیم قرن، چندین هزار نفر از نخبگان برتر علمی کشور را مورد حمایت و تشویق قرار داده است. فعالیت حمایتی و تشویقی بنیاد فرهنگی البرز طی سال­های اخیر در قالب همایش‌­های ملی و استانی با حضور مقامات علمی و مسئولان كشوری محقق شده است.

درباره مرحوم البرز
مرحوم البرز سال ۱۲۸۵ شمسی در تهران متولد شد. مادرش را در دو سالگی از دست داد. در هفت سالگی وارد مدرسه قزاقخانه که در آن زمان روس­ها تأسیس کرده بودند، شد. اما به دلیل اینکه فارغ التحصیلان این مدرسه می بایست به خدمت ارتش درمی ­آمدند، با رضایت پدر و تغییر رشته، وارد کالج البرز شد.پس از اخذ دیپلم در سال ۱۳۰۴ شمسی، به دلیل تسلط به زبان‌های انگلیسی و روسی به عنوان مترجم وارد وزارت مالیه (دارایی فعلی) شد. پس از مدتی به علت بیماری برونشیت و بنابر تجویز پزشک به خوزستان منتقل شد ،اما خواسته­ های نامشروعی که خوانین محل در باب نحوه پرداخت مالیات داشتند، او را از خدمت در وزارت دارایی منصرف ساخت و با بازگشت به تهران، پس از مدتی به عنوان منشی شعبه اول به استخدام وزارت عدلیه درآمد.
بنا به درخواست پدر که آرزوی ازدواج تنها پسرش را داشت، سال ۱۳۱۰ شمسی ازدواج کرد اما با فوت پدر، سرپرستی خانواده‌ی بدون درآمد و چند نفره خود و پدر بر عهده او قرار گرفت.به دنبال شرایط  فساد اداری حاکم بر مشاغل دولتی از یک سو و مشکلات معیشتی از سویی دیگر،مرحوم  البرز  مجبور به کناره­ گیری از کار دولتی کرد. وی سال ۱۳۱۲ در نخستین اقدام اقتصادی آزاد، با شرکت و برنده شدن در یک مناقصه دولتی در ابتکار عملی مناسب، توانست از سود آن با خرید مغازه‌ای در خیابان فردوسی، مقدمات تجارت با کشور آلمان را فراهم کند و در ادامه با کار شبانه روزی و تلاش طاقت فرسا در مدت سه سال، موفق به دریافت نمایندگی یازده شرکت معتبر آلمانی (موتورسیکلت، دوچرخه، رادیو،گرامافون و …) شود. بدین ترتیب مرحوم البرز بدون ارث مادی از پدر و صرفاً با تکیه بر توان و تعهد شخصی، ضمن معرفی خود به عنوان یکی از پنجاه کُنشگر اقتصادی ۱۵۰ سال اخیر ایران، توانست سرمایه معتنابهی را برای خود رقم بزند.
مرحوم البرز  سال ۱۳۴۲ شمسی با تأسیس و وقف بنیاد فرهنگی البرز با هدف كمك به اشاعه فرهنگ كشور و تجلیل از مقام علمی دانشمندان و پژوهندگان برتر ایرانی و تشویق دانشجویان و دانش ­آموزان برگزیده و نوباوگان و نوجوانان با استعداد ایرانی، از طریق اعطای “جایزه بنیاد البرز” توانست روح والای خود را در انجام اقدامات خیر و ماندگار متعدد در مابقی سالهای حیاتش راضی کند 
حاصل ازدواج البرز، سه فرزند دختر بنام­های ودیعه، طلیعه و منیژه بود که آنان نیز افرادی خیر و دارای تحصیلات عالیه بودند بطوری‌که مرحوم البرز بارها از فرزندان خود با افتخار یاد کرده است. او درباره دختران خود می‌گوید:
« … برای برخی این توهّم پیش آمده که من با نهادن همه هستی خود در بنیاد فرهنگی، آنان را از ارث محروم نمودم، اما من ارث باارزش‌تری برای آنان باقی گذاشتم “دانش و انسانیت“. این دانش را آنان در پناه کوشش‌های شبانه روزی خود به دست آوردند و انسانیت را از دامن مادری با تقوی و نیک سرشت آموختند. مهم اینجاست که فرزندانم با پرورش صحیح خود احساس کردند که هیچ نیازی به میراث من ندارند. آنها نه تنها به من نیاز ندارند بلکه آنچه را هم من به عنوان جایزه حسن تحصیل، سالها پیش به آنها بخشیده بودم را ، به میل خود با همان نیتی که داشتم و دارم، وقف هدف بنیاد نمودند و این به راستی باعث سرافرازی من است؛ … من تصمیم گرفتم این ثروت را به جای آنکه در اختیار بازماندگان خویش قرار دهم، تماماً در اختیار فرزندان وطن که آنان را نیز فرزندان خود می دانم، قرار دهم تا به نحو شایسته­ تری به مصرف برسد.»
مرحوم حسینعلی البرز که به دلیل درمان بیماری خود به کشور کانادا سفر کرده بود، در ۲۶ مهر ۱۳۷۷ فوت کردو در همانجا به خاک سپرده شد.

28 فروردین ،برگزاری آیین داوری و انتخاب برگزیدگان جایزه البرز 1401 

انگیزه تأسیس بنیاد فرهنگی البرز

از آنجائیکه اقدامات خیرخواهانة پراکنده نمی توانست حس نوع دوستی او را اقناع کند، ایشان اقدام ماندگاری انجام داد. مرحوم طهمورث فقیه مولف کتاب چهره ماندگار وقف از قول ایشان می نویسد:
"درست در شبی که فردای آن می ­بایست عازم سفر مکة معظمه شوم، تبی سخت وجانسوز وجودم را فراگرفت، حتی رمق ناله کردن برایم نمانده بود، دراین حال به عالم خلسه فرو رفتم، درخواب مردی روحانی به بالینم آمد و گفت :اگر میخواهی از این تب سوزان جان سالم بدر ببری فعلاً از سفر مکه منصرف شو بیا هزینه سفر و اندوخته ات را درمکانی متمرکز وقف آموزش فرزندان کشورت کن تا زنده بمانی و رستگار شوی چون کعبه در کنار توست حجت قبول، چشم که باز کردم کسی را در کنارم ندیدم...با همسفرم تماس گرفتم و به او گفتم: فلانی؟! من دیگر به سفر نمی آیم، تب کردم، سخت مریضم و قادر به حرکت نیستم... فعلاٌ قسمت نبود....»

 این واقعه مرحوم البرز را تکان داد وبداعث ش  از سفر حج منصرف شود و پس از مشورت و همفکری با عده‌ای صاحب‌نظر و نیز نظرخواهی از سه دخترش آن پیشنهاد را عملی سازد: « … تصمیم گرفتم حاصل زحمات و اندوخته چندین ساله خود را وقف اشاعه فرهنگ کنم و آن را در بنیادی متمرکز سازم … با کمک دوستان اساسنامه‌ای تنظیم کردم و بنیاد فرهنگی ح.ع.البرز را به شماره ۶۲۲ در ۲۷ اسفند ۱۳۴۲ به ثبت رساندم»

اقدام ماندگار مرحوم البرز، تأسیس این بنیاد از طریق وقف تمام اموال خود بود؛ بطوریکه او حتی خانه شخصی خود را نیز فروخت و مبلغ آن را به مجموع دارایی‌های بنیاد افزود و در یکی از اتاق‌های هتل ایرانشهر (که  ارث مرحوم البرز  به دخترانش بود و آنها نیز به تبعیت از پدر، این هتل را به بنیاد اهداء کرده بودند)، زندگی کرد. البرز علیرغم بیماری و منع پزشکان از هرگونه فعالیت، مسئولیت مدیرعاملی بنیاد را با اشتیاق به عهده گرفت و در عین حال مادام‌العمر خود را از دریافت هرگونه حقوق و پاداش و مزایا بابت مدیریت در بنیاد محروم کرد و به عبارتی، علاوه بر وقف تمامی اموال خود، وجود خود را نیز وقف نمود. این در حالیست که او با وصیت مبنی بر واگذاری پیکر خود برای کالبد شکافی به دانشگاه علوم پزشکی تهران، حتی از وقف کالبد خود نیز غافل نشد.

با وقوع انقلاب اسلامی بنیاد فرهنگی البرز وارد مرحله جدیدی شد و نقطه عطفی در آن به وجود آمد. بنیاد البرز مؤسسه‌ای کاملاً غیرانتفاعی و خیریه بود که حسینعلی البرز حتی خودش را از هرگونه انتفاع از آن محروم ساخته بود. آن زمان خودش به علت جراحی معده در دوره نقاهت به سر می‌برد. با این حال با تصمیمی خالصانه دست به کاری شگفت زد و نامه‌ای به امام خمینی نوشت و با اعلام اینکه بنیاد فرهنگی البرز موقوفه است و او به خاطر بیماری و عمل جراحی قادر به ادامه تولیت آن نیست با واگذاری تولیت به امام از ایشان خواست: «مقرر فرمایید کمیسیونی از شخصیت‌های ذی‌صلاح به اساسنامه، وقف‌نامه، آیین‌نامه‌ها، بیلان سالانه و دفاتر پلمپ شده بنیاد … رسیدگی نموده و نتیجه را به عرض برسانند …» امام نیز با درخواست البرز موافقت نمود و ذیل آن چنین نوشت: «بسمه تعالی، حضرات آقایان هیئت امنای اوقاف. هیئتی برای رسیدگی و عمل به مندرجات وقف‌نامه مذکور در این ورقه معین بنمایند. معلوم است این هیئت مرکب از امنا و معتمدین و یک نفر روحانی مورد اعتماد خواهد بود. والسلام. روح‌الله الموسوی الخمینی».

پیرو واگذاری تولیت این موقوفه از سوی واقف به امام راحل(ره) و باتوجه به دستور آن حضرت، این بنیاد تا به امروز تحت نظارت هیئت امنایی سازمان اوقاف و امور خیریه، صرفا از محل درآمد رقبات خود و در راستای عمل به نیات مترقی واقف از طریق اعطای جایزه به تشویق جوانان به تحصیل علم و تجلیل از مقام علم و عالم فعالیت می کند. در اساسنامه بنیاد که هدف اصلی آن «تشویق و تجلیل از دانشمندان و نخبگان علمی کشور در تمامی سطوح از طریق اعطای جایزه بنیاد البرز» اعلام شده حوزه وظایف آن در امور زیر منحصر شده است:

ـ اعطای جوایز حسن تحصیل به دانش‌آموزان و دانشجویان

ـ اعطای جوایز به دانشمندان و پژوهندگان و مخترعین

بنیاد فرهنگی البرز   24 اسفند 1342 با اختصاص مبلغ ده میلیون ریال وجه نقد و با هدف اشاعه فرهنگ کشورتاسیس و در اداره ثبت شرکتها به شماره 622 ثبت شده است.اساسنامه بنیاد بخاطر تحولاتی که در سیستم آموزشی کشور به عمل می آمد برحسب مقتضای زمان بارها مورد بازنگری قرار گرفت. از جمله مهمترین تغییرات می توان به جایگزین شدن جایزه حسن تحصیل در اساسنامه سال 1356 به جای وام شرافتی و اشتغال به کار در اساسنامه سال 1342 اشاره کرد.

جایزه البرز
هر ساله به نخبگان، پژوهندگان، دانشجویان، دانش‌­آموزان و ممتازین حوزه علمیه جایزه بنیاد البرز اعطاء می­‌گردد. این جوایز به صورت کشوری و معمولاً به همراه تجلیل از مقام والای چهره ماندگار، واقف زنده یاد حسینعلی البرز برگزار می­‌شود.
واجدین شرایط دریافت جایزه حُسن تحصیل از بین افراد ممتاز دوره‌­های تحصیلی در سراسر کشور انتخاب می­‌شوند. این عزیزان در مرحله نخست توسط مسؤلان محترم استان­‌های کشور انتخاب شده و در مرحله نهایی توسط کمیته علمی جایزه بنیاد البرز مورد ارزیابی قرار می‌­گیرند.در نهایت افراد برتر استان‌ها با بالاترین امتیاز به عنوان برگزیدگان نهایی کشور انتخاب می­‌شوند و به آنها، جایزه بنیاد البرز شامل مبلغ نقدی و لوح تقدیر و تندیس همایش اهدا می­‌شود.این جوایز از محل درآمدهای موقوفات واقف خیراندیش حسینعلی البرز بوده و بدون هرگونه مشارکت مالی از سوی دیگر افراد خیّر و یا نهادها و ارگان­ها فراهم می‌آید.

ویژگی‌های جایزه البرز