روزی به نام سالمندان با هدف شناخت بیشتر آن‌ها

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز در سخنی گران قدر، والایی سالمندان را این گونه ترسیم می‌کند: «احترام به پیران امت من، گرامی داشت من است.»

روز جهانی سالمندان با هدف آگاه‌سازی و با تمرکز سازمان‌های پیری و برنامه سازمان ملل متحد در زمینه پیری و سالمندی نامگذاری شده است. 

سازمان ملل در سال ۱۹۸۲ شورای جهانی سالمندی را تشکیل داد و در همان سال طرحی را برای تعیین یک روز جهانی برای سالمندان ارائه داد تا اینکه در سال ۱۹۹۰ این شورا اول اکتبر را روز جهانی سالمندان تعیین کرد.

به همین مناسبت همه ساله در ایران هفته‌ای تحت عنوان هفته ملی سالمند تعیین و برنامه‌های متنوعی برگزار می‌شود. 

 

تعریف پیری و سالخوردگی در کشور‌های مختلف با توجه به شرایط فرهنگی متفاوت است.

در ایران سن پیری تعریف نشده است، ولی اگر شروع دوره پیری را زمان بازنشستگی کامل از خدمت محسوب کنیم طبق قانون تأمین اجتماعی سن پیری برای مردان ۶۰ سالگی و برای زنان ۵۵ سالگی و طبق قانون استخدام کشوری سن بازنشستگی برای مردان و زنان ۶۵ سالگی است.

 

در تعریف سالمندی نمی‌توان زمان خاصی را مشخص کرد، بلکه سالمندی را می‌توانیم با ویژگی‌های خاصی که فرد در زمانی از زندگی خود پیدا می‌کند بشناسیم؛ معمولاً سالمندی با شناخته می‌شود. برخی از این تغییرات در جسم روی می‌دهد به عنوان مثال در سالمندی ۵۰ درصد از سلول‌های قشر مخ تحلیل می‌رود، به خصوص نورون‌های عصبی که ارتباط مستقیمی با بینایی، شنوایی و اعصاب حرکتی دارند. در سالخوردگان قلب با نیروی کمتری پمپاژ می‌کند و بیماری‌های قلبی و عروقی نیز پیش می‌آید.

ضعف دستگاه ایمنی نیز باعث می‌شود سالمندان نسبت به جوانان زودتر بیمار شوند و دیرتر بهبود یابند، سالمندان از نظر اجتماعی و ر وحی با تحولاتی از جمله بازنشستگی، یائسگی، سپرده شدن به خانه سالمندان و فوت همسر رو به رو می‌شوند. امکانات به اندازه کافی دارند و مایلند به استراحت بپردازند به علت احتیاج به درآمد، به کار خود ادامه می‌دهند یا حداقل اگر کاری باشد، مایلند ادامه دهند امکانات مالی دارند، ولی چون نمی‌خواهند «از کار افتاده» محسوب شوند، مایلند کار کنند.

دانشمندان در مورد علل تکامل جسمی بشر با هم توافق ندارند. در گردهمایی جمعیت پیشرفت علوم آمریکا که در سال ۱۹۷۴ برگزار شد چهار نظریه ارائه شد:

اختلال در کنش دستگاه ایمنی

مکانیسم پیر شدن سلولی

اختلال در دستگاه غدد مترشحه داخلی

عوامل توارثی

 

تکریم سالمندان و احترام ویژه آنان از آموزه‌های روشن فرهنگ اسلامی است.

در آیه ۲۳ سوره اسرا آمده است: «به پدر و مادر نیکی کنید. هرگاه یکی از آن دو، یا هر دو آن‌ها نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آن‌ها روا مدار و بر آن‌ها فریاد مزن و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آن‌ها بگو.»

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز فرمود: «احترام به پیران امّت من، گرامی داشت من است.» امام علی علیه السلام، بزرگداشت سالمندان را زمینه ساز احترام خود انسان می‌داند و می‌فرماید: «به بزرگانتان احترام کنید تا کوچک‌تر‌ها شما را محترم شمارند.» امام صادق علیه السلام نیز فرموده است: «پیران خویش را تکریم کنید.»

 

از نظر اجتماعی هم سالمندان با تحولات زیادی در زندگی روبه رو می‌شوند. برخی از این رویداد‌ها عبارت است از: بازنشستگی، یائسگی، سپرده شدن به خانه سالمندان به وسیله فرزندان، فوت همسر و... به هر حال مهم‌ترین مشکلات سالمندان که به نوعی برای اطرافیان هم مشکلاتی ایجاد می‌کند به خطر افتادن سلامتی و استقلال آن‌ها و احساس تنهایی و گاهی هم حس بی ارزشی در روابط با دیگران است. به نظر می‌رسد می‌توان از سه نوع سالمندی سخن گفت. یک نوع سالمندی را به عنوان «سالمندی طبیعی» می‌شناسیم. 

 

در این نوع از سالمندی شخص سالمند با تغییرات فکری و جسمی در حدی که از این دوره سنی انتظار می‌رود یعنی شامل اکثریت سالمندان می‌شود مواجه می‌شود. در نوع دیگر یعنی «سالمندی آرمانی» هدف‌های زندگی، آسایش، استقلال و پیگیری اهداف شغلی همچنان در زندگی سالمند وجود دارد به طوری که سرزندگی وی محفوظ است. بالاخره «سالمندی آسیب گونه»، سالمندی است که در آن بیماری‌های شدید و کاهش محسوس در عملکرد‌های سالمند مشاهده می‌شود؛ بنابراین باور‌های ما درباره سالمندان همیشه قابل تعمیم به همه سالمندان نیست و نمی‌توان یک سری باور‌های کلیشه‌ای درباره همه سالمندان داشت.

سالمندان، در روزگاری دیگر و در شرایط و آدابی متفاوت پرورش یافته اند و دل بسته سنت‌های خود هستند و بدین دلیل، نمی‌توانند بی مهری نسل جدید را به سنت‌های قدیم بپذیرند. جوانان نیز در محیط‌هایی نو و تحت تأثیر عوامل جدیدی رشد کرده اند. از این رو، باگرایش‌های تازه و نوجویی‌های گاه افراطی، با سنت‌ها به ستیز برمی خیزند. 

 

این سنت گرایی از یک سو و نوگرایی از سوی دیگر، بستر مناسبی برای پدید آمدن بحرانی در درون خانواده و اجتماع است.

برای زدودن فاصله‌های میان دو نسل، هم جوانان و هم سالمندان، نیازمند نقد حکیمانه هستند. جوانان باید بدانند هر کهنه ای، بی ارزش و کم اهمیت نیست و هر تازه ای، مطلوب و مشروع و پذیرفتنی. 

کهن سالان نیز باید بپذیرند که هر کهنه ای، ارزشمند و مقبول و هر نویی، بی قدر و منفور نیست. با این همه، باید این ارزش در میان جامعه اسلامی ما نهادینه شود که با وجود هر اختلاف و تفاوت سلیقه، سالمندان از هر نو و تازه ای، گرامی تر، مهم‌تر و شایسته‌تر به احترامند.

 

قرآن مجید که دفتری گشوده از نور و هدایت است، در آیه ۲۳ سوره اسراء می‌فرماید: «به پدر و مادر نیکی کنید. 

هرگاه یکی از آن دو، یا هر دو آن‌ها نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آن‌ها روا مدار و بر آن‌ها فریاد مزن و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آن‌ها بگو.» پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز در سخنی گران قدر، والایی سالمندان را این گونه ترسیم می‌کند: «احترام به پیران امت من، گرامی داشت من است.» امام علی علیه السلام، بزرگداشت سالمندان را زمینه ساز احترام خود انسان می‌داند و می‌فرماید: «به بزرگانتان احترام کنید تا کوچک تر‌ها شما را محترم شمارند.» امام صادق علیه السلام نیز در این باره فرموده است: «پیران خویش را تکریم کنید».

 

کمبود پول در میان سالمندانی که تنها منبع درآمدشان حقوق بازنشستگی است بسیار شایع است، آن‌ها از ترس گرانی و فساد غذا‌های تازه مانند میوه و سبزی، از خرید آن‌ها امتناع می‌کنند و مشکلات مالی مراجعه به دکتر را برای درمان بیماری به تعویق می‌اندازند که خود باعث طول دورهٔ درمان می‌شود.

در کشور‌های پیشرفته، بیشتر مشکلات گوارشی با زیاد خوردن ارتباط دارد، اما در سالمندان کم‌خوری خود یک مشکل است. 

بین بیماری‌های مزمنی که سالمندان از آن رنج می‌برند (سرطان، ناراحتی‌های قلبی، دیابت، پیوست و درد‌های استخوانی) و ترکیبی از رژیم غذائی نامناسب و زندگی ناسالم، رابطهٔ مستقیم وجود دارد.

شخص به نسبت پیر شدن به دلایل گوناگون مقدار خوراکش نیز کمتر می‌شود. برخی مشکل بلع دارند، برخی به علت داشتن درد مفاصل برای خرید و درست کردن غذا دچار مشکل هستند، عده‌ای به‌علت از دست دادن همسر و ناخوش بودن، اشتهای خود را از دست می‌دهند و بعضی نیز به دلیل ضعف مالی قدرت خرید ندارند.

در کنار تغذیهٔ مناسب، تحرک جسمانی برای تأمین یک زندگی سالم در هر سنی لازم است. با سوختن کالری در اثر ورزش وزن بدن کنترل می‌شود. ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی، استحکام استخوان‌ها را بیشتر می‌کند.

دانشمندان معتقدند که حرکت فیزیکی باعث عملکرد خوب ریه‌ها و قلب می‌شود، قدرت و انعطاف‌پذیری را زیاد کند و حس سلامتی را القاء کند.

به‌خاطر بیاورید روزی را که اولین موی سپیدتان را دیدید، شاید روزگاری نه چندان دور بود به آخرین موی رنگینتان با حسرت خیره شوید. سالمندان را عزیز بداریم.

 

منابع: بخش فرهنگ و هنر بیتوته، خبرگزاری ایمنا، ویکی پدیا