صنعت آسانسور، از ارزبری تا ارزآوری

به گزارش تحریریه صنعت خبرگزاری صدا و سیما؛ از زمانیکه الیشا اوتیس، در سال ۱۸۵۲ میلادی نخستین آسانسور جهان را ساخت تا تاسیس نخستین کارخانه آسانسورسازی در ایران در سال ۱۳۵۳ (۱۹۷۴ میلادی)؛ بیش از ۱۲۰ سال زمان گذشت، هرچند استفاده از آسانسور در ایران، به دوره احمد شاه قاجار برمی گردد.

 

ناصرالدین شاه در سفرنامه‌ی فرنگش نوشته است: «رفتیم به مریض‌خانه. اسبابی دارند که ناخوش را روی تخت گذاشته از تُوی اتاق به مرتبه‌ی بالا می‌برند. بسیار تماشا داشت که ناخوش حرکت نکند.»

 

هر چند گفته شده که ناصرالدین شاه بعد از بازگشت از فرنگ دستور نصب آسانسور در کاخ گلستان را داد، اما شواهد قوی در این زمینه وجود ندارد و انگلیسی ها، نخستین بار در پالایشگاه آبادان، آسانسور نصب کردند.

 

در دوره پهلوی دوم که آپارتمان سازی در ایران جدی‌تر شد کم کم کارگاه‌های مونتاژ آسانسور هم در ایران ایجاد شد و می‌توان دهه ۳۰ را دهه آغاز تولید آسانسور در ایران نامگذاری کرد. اما بصورت جدی، نخستین کارخانه مدرن مونتاژ آسانسور، سال ۱۳۵۳ در زمینی به مساحت ۴۰ هزار متر مربع در شهرک صنعتی البرز استان قزوین و تحت لیسانس یک شرکت سوئیسی به بهره برداری می‌رسد. یک سال بعد یعنی در سال ۱۳۵۴، کارخانه تولید قطعات آسانسور هم در ابهر زنجان افتتاح شد و صنعت آسانسور سازی پابه پای آپارتمان سازی در ایران رشد کرد و در سال‌های بعد چندین کارخانه تولید و مونتاژ آسانسور در شهر‌های مختلف از جمله رشت و تهران ایجاد شد.

 

همه این کارخانه ها، تحت لیسانس شرکت‌های اروپایی و آمریکایی بودند و بعد از انقلاب و با خروج متخصصان غربی از یکسو و تعطیلی طرح‌های آپارتمان سازی بخاطر جنگ تحمیلی، صنعت آسانسور هم دچار رکود شد و بسیاری از این واحد‌های تولیدی آسانسور تعطیل شدند.

 

تا دهه ۹۰، تولید آسانسور در ایران بیشتر سرهم بندی قطعات خارجی و تحت لیسانس شرکت‌های اروپایی بود تا اینکه در سال ۱۳۹۸، تصویب و اجرای قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی و به تبع آن ممنوعیت واردات کالا‌های مشابه ساخت داخل، این صنعت را روی ریل داخلی سازی می‌اندازد.

 

به گفته آقای شاکری یکی از تولیدکنندگان آسانسور و پله برقی، حمایت‌های رهبری انقلاب از تولید داخلی و تصویب و اجرای قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور سبب شد که کارخانه‌های تولید آسانسور به جای واردات و مونتاژ قطعات به سمت داخلی سازی بروند و هم اکنون بیش از ۹۰ درصد قطعات این صنعت بومی سازی شده است.

 

وی می‌گوید: توان تولید ۱۰ درصد باقیمانده هم در کشور وجود دارد، اما صرفه اقتصادی ندارد به عنوان مثال تولید بلبرینگ موتور آسانسور یا سیم بکسل‌های مورد نیاز با شمارگان فعلی مقرون به صرفه نیست.

 

رئیس هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان قطعات آسانسور هم نیاز سالانه کشور به آسانسور را بین ۵۰ تا ۶۰ هزار دستگاه در سال برآورد می‌کند و می‌گوید: با ۵۰ درصد ظرفیت فعلی در ۵۰۰ واحد تولیدی بزرگ و کوچک، توان ۱۰۰ درصدی تامین نیاز کشور وجود دارد و در صورت حمایت دولت و رفع موانع تولید امکان صادرات به کشور‌های همسایه، روسیه، سوریه، کشور‌های شمال آفریقا و همچنین شرق آسیا را داریم، هر چند هم اکنون نیز به بسیاری از این کشور‌ها صادرات داریم.

 

به گفته آقای صمد شفائی؛ این صنعت تا ۱۰ سال پیش بیش از یک میلیارد دلار ارز از کشور خارج می‌کرد، اما حالا ارزآور هم شده است. 

 

براساس این گزارش؛ آسانسور در نگاه اول، شاید ظاهری ساده داشته باشد، اما برای اینکه کابینی حرکت کند هزاران قطعه کوچک و بزرگ نیاز دارد که با دقت و هماهنگی عمل کنند که حالا به همت متخصصان داخلی، بیشتر این قطعات مانند درب‌های خودکار و نیمه خودکار و یا موتور گیربگس دار و بدون گیربکس نیز بومی سازی شده است و به گفته آقای شاکری تولیدکننده آسانسور، بیش از ۹۷ درصد نیز داخلی سازی شده است، در حالی که تا ۱۰ سال پیش فقط برای واردات موتور و گیربکس ۱۰۰ میلیون یورو ارز از کشور خارج می‌شد. 

 

به گفته شفائی رئیس هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان قطعات آسانسور؛ تا ۱۰ سال پیش، ساخت حتی یک دستگاه موتور و گیربکس برای تولیدکنندگان آرزو بود، اما حالا توان ساخت موتور‌های بدون گیربکس با فناوری بالا در کشور وجود دارد و در حال تولید این موتور‌های پیشرفته هستیم.

 

همچنین تابلوی فرمانِ آسانسور به عنوان مغز وسیله، بومی سازی شده است. تولید کننده دانش بنیان این تابلو‌های فرمان با بیان اینکه ۹۰ درصد این تابلو‌ها وارداتی بود، می‌گوید: هم اکنون یو. پی. اس تابلو‌های فرمان را خودمان تولید می‌کنیم و برنامه نویسی آن را هم انجام داده ایم و مراحل پیچیده کنترل کیفیت در آزمایشگاه‌های مدرن داخلی انجام می‌شود.

 

آقای احمد شاکری تولید کننده آسانسور می‌گوید: محصولاتی که تولید می‌کنیم استاندار‌های اروپا، GOST روسیه و استاندارد‌های ایران را دارد.

 

به گفته زهره وند رئیس سندیکای تولیدکنندگان آسانسور؛ کشور ایران در منطقه غرب آسیا از نظر صادرات خدمات فنی - مهندسی، بالاتر از ترکیه به عنوان کشور رقیب در این صنعت حرکت می‌کند. 

 

با تلاش و همت صنعتگران و متخصصان داخلی؛ آسانسور از صنعتی ارزبر به صنعتی ارزآور تبدیل شده است و تولیدکنندگانش می‌گویند اگر موانع تولید از جمله مشکلات تامین مواد اولیه و موانع بانکی و بازگشت ارز برطرف شود می‌توانیم برای صادرات یک میلیارد دلاری هدفگذاری کنیم.