انتشار پژوهشگران پر استناد ۲۰۲۵ ایران ۳ - عربستان ۳۰

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مؤسسه کلاریویت آنالیتیکس (ISI سابق) فهرست «پژوهشگران پر استناد» جهان در سال ۲۰۲۵ را منتشر کرد. این فهرست از سال ۲۰۱۴ به صورت سالیانه منتشر می‌شود و پژوهشگرانی را که تأثیر قابل توجه و گسترده‌ای در حوزه‌های تحقیقاتی خود داشته‌اند معرفی می‌کند.

در آخرین فهرست پژوهشگران پر استناد؛ تعداد ۶ هزار و ۸۶۸ نفر در زمینه‌های علمی مختلف معرفی شده‌اند.

در جدول زیر تعداد پژوهشگران پر استناد زمینه‌های علمی مختلف درج شده است. برخی از افراد در چند زمینه علمی مختلف به عنوان پژوهشگر پر استناد معرفی شده‌اند.

پژوهشگران پراستناد امسال از ۶۰ کشور و منطقه مختلف هستند. با این وجود ۸۶.۱ درصد از آنها متعلق به تنها ۱۰ کشور و منطقه است و ۷۴.۶ درصد از آنها تنها در ۵ کشور جهان متمرکز شده‌اند.

آمریکا با ۲ هزار و ۶۷۰ پژوهشگر پر استناد در سال ۲۰۲۵، بیشترین پژوهشگر پر استناد در جهان را دارد. این رقم معادل ۳۷.۴ درصد از کل پژوهشگران پر استناد دنیا است.

سهم آمریکا از پژوهشگران پر استناد دنیا در سال ۲۰۲۵ افزایش ناچیز یک درصدی داشته است. پیش از این در سال‌های گذشته روند سهم آمریکا از پژوهشگران پر استناد در حال کاهش بود.

چین امسال نیز با ۱۴۰۶ پژوهشگر پر استناد (۱۹.۷ درصد از کل دنیا) جایگاه دوم خود را حفظ کرده است. این نشان دهنده افزایش اندک در تعداد پژوهشگران دنیا است، اما در مقایسه با سال ۲۰۲۴ که ۲۰.۴ درصد بود، کاهش جزئی ۰.۷ درصدی از سهم جهانی را نشان می‌دهد. پیش از این، سهم جهانی پژوهشگران پر استناد چین به طور پیوسته در حال افزایش بود و چین توانسته از سال ۲۰۱۸ تاکنون سهم خود از جمعیت پژوهشگران پر استناد را بیش از دو برابر کند.

انگلیس با ۵۷۰ پژوهشگر پر استناد (۸ درصد از کل پژوهشگران پر استناد دنیا) امسال دوباره در رتبه سوم قرار دارد و پس از آن آلمان (۳۶۳)، استرالیا (۳۱۲)، کانادا (۲۲۷)، هلند (۱۹۴)، هنگ کنگ (۱۴۵)، سوئیس (۱۳۰) و فرانسه (۱۲۱) قرار گرفته است. سوئیس امسال دوباره به جمع ۱۰ کشور برتر راه یافته است، در حالی که سنگاپور که سال گذشته جایگاه دهم دنیا را داشت، از این رتبه سقوط کرده است. همچنین رتبه فرانسه از جایگاه نهم به دهم تغییر یافته است.

در میان مؤسسات علمی دنیا، در سال ۲۰۲۵ آکادمی علوم چین با ۲۵۸ پژوهشگر پر استناد در رتبه اول قرار دارد و پس از آن دانشگاه هاروارد (۱۷۰)، دانشگاه استنفورد (۱۴۱) و دانشگاه چینهوا (۹۱) قرار دارند. در میان سایر دانشگاه‌های حاضر در بین ۱۰ دانشگاه برتر، دانشگاه MIT (با رتبه ۸۵) از رتبه ششم سال گذشته به رتبه پنجم ارتقا یافته و جای مؤسسه ملی سلامت آمریکا (۸۴) را گرفته است. دانشگاه آکسفورد (۵۹)، کالج دانشگاهی لندن (۵۹)، دانشگاه پنسیلوانیا (۵۹) و انجمن ماکس پلانک همچنان رتبه‌های بالایی دارند. مؤسسه ماکس پلانک از نظر تعداد پژوهشگر پراستناد (از ۵۶ پژوهشگر در سال ۲۰۲۴ به ۶۶ پژوهشگر) افزایش یافته و از رتبه نهم به هفتم رسیده است.

تعداد پژوهشگران پر استناد ایران ۳ نفر باقی ماند

ایران در سال ۱۴۰۰ بیشترین تعداد پژوهشگران پر استناد را داشته است و در ۴ سال گذشته این میزان بیش از ۸۰ درصد کاهش پیدا کرده است. سال گذشته تعداد پژوهشگران پر استناد ایران به کم‌ترین تعداد از ابتدای اعلام فهرست (۲۰۱۴) رسید و امسال نیز پژوهشگران پر استناد ایران سه نفر باقی ماند.

مهدی دهقان در زمینه ریاضیات (استاد تمام دانشکده ریاضی و علوم کامپیوتر دانشگاه صنعتی امیرکبیر)، محمدعلی منصورنیا در زمینه علوم اجتماعی (استاد اپیدمیولوژی و آمار زیستی دانشگاه علوم پزشکی تهران) و مجید سلطانی در زمینه بین‌رشته‌ای (دانشیار گروه تبدیل انرژی–بایو دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی) تنها پژوهشگران پر استناد ایران در این فهرست معتبر هستند.

در فهرست پژوهشگران پر استناد سال ۲۰۲۵ عربستان ۳۰ پژوهشگر پر استناد و ترکیه ۲ پژوهشگر پر استناد دارند.

حواشی زیادی در مورد پژوهشگران پر استناد عربستان وجود دارد. بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ تعداد افرادی که با وابستگی سازمانی عربستان در فهرست پژوهشگران پر استناد قرار داشتند از ۲۹ نفر به ۱۰۹ نفر رسیده بود ولی از دو سال پیش تا کنون روند این پژوهشگران در عربستان نیز کاهشی شده است.

عربستان برای بیش از یک دهه به دنبال جذب بهترین پژوهشگران دنیا بوده است. این کشور از پژوهشگران برتر دعوت می‌کند تا در مؤسسات این کشور مشغول به کار شوند و در این مؤسسات دوره برگزار کنند، فرصت مطالعاتی بگذارنند، به عنوان استاد مدعو تدریس کنند و در مقابل عربستان برای آنها امکانات مالی و آزمایشگاهی فراهم می‌کند. همچنین عنوان می‌شود که عربستان برای استخدام این پژوهشگران مبالغ بسیار بالایی پیشنهاد می‌کند.

به دنبال اعتراض دانشگاه‌ها و گزارش‌هایی که در رسانه‌های معتبر دنیا در مورد جذب پژوهشگران سایر کشور‌ها توسط عربستان منتشر شده بود، مؤسسه کلاریویت با تغییر در شیوه ارزیابی‌های خود، افرادی را که به صورت واقعی و بدون دستکاری وابستگی سازمانی خود در یک دانشگاه فعالیت می‌کنند در فهرست نهایی پژوهشگران پر استناد معرفی می‌کند. بر همین اساس به نظر می‌رسد کاهش تعداد پژوهشگران پر استناد عربستان در نتیجه این تغییرات اتفاق افتاده است.

حذف ۲ هزار و ۴۰۰ نفر از نامزد‌ها برای حفظ اعتبار فهرست پژوهشگران پر استناد

اعتماد به تحقیقات علمی در سال‌های اخیر با مسائل جدی مواجه شده و کیفیت داده‌ها و اعتبار پژوهشگران پراستناد بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. مؤسسه کلاریویت برای تهیه فهرست سالانه پژوهشگران پراستناد، با توجه به پیشرفت‌های فناوری و تغییرات در نشر علمی، معیار‌ها و سیاست‌های خود را اصلاح کرده است تا شناسایی دقیق پژوهشگران واقعی ممکن شود.

بر همین اساس برخی از اقدامات کلیدی شامل حذف مقالات با بیش از ۳۰ نویسنده یا مقالاتی که توسط افراد با سو رفتار علمی شناخته شده منتشر شده‌اند، انجام شده است. همچنین با حذف شبکه‌های استنادی غیرمعمول، شاخه ریاضیات دوباره به فهرست پژوهشگران پراستناد بازگشت و تنوع پژوهشگران واقعی بیشتر شده است. همچنین برای بررسی‌ها از تحلیل الگوریتمی و انسانی به صورت ترکیبی استفاده شده است.

بر همین اساس برای تهیه این فهرست نویسندگان دارای مقالات بسیار زیاد، افرادی که خوداستنادی شدید و استناد بیش از حد به همکاران نزدیک داشته‌اند؛ حذف شده‌اند؛ و در نتیجه این اصلاحات، حدود ۲ هزار و ۴۰۰ نفر از کسانی که در فهرست نامزد‌های پژوهشگران پر استناد در سال جاری قرار داشتند، حذف شدند. در سال ۲۰۲۲ در نتیجه بررسی‌ها ۵۰۰ نفر از این فهرست حذف شده بودند و این فرآیند امروز به حذف بیش از ۲۰۰۰ نفر در سال ۲۰۲۴ رسیده است. این تغییرات تأکید می‌کنند که ارزیابی دقیق و کیفی پژوهش‌ها در کنار داده‌های کمی ضروری است و جامعه علمی باید از طریق بررسی همتا و پایبندی به استاندارد‌های بین‌المللی، یکپارچگی و صداقت پژوهش را حفظ کند.